historia

Rzeszowski Oddział Stowarzyszenia „Wspólnota Polska” rozpoczął swą działalność 1 VII 1990 r. Inicjatorami jego powołania byli: senator I i II kadencji Józef Ślisz oraz Bogdan Biskupski, Jan Draus, Leonard Jeczeń, Teofil Mazurkiewicz, Jan Musiał, Wojciech Siemaszko, Jan Świtka, Wacław Wierzbieniec, Zbigniew K. Wójcik, Jan Złonkiewicz. Funkcje prezesów pełnili kolejno: Leonard Jeczeń , prof. Kazimierz Sowa, prof. Tadeusz Markowski.

Członkami Stowarzyszenia od początku są osoby wywodzące się z instytucji i organizacji, wspierających działalność Oddziału – głównie pracownicy kultury, nauki i oświaty. Priorytetowym zadaniem było i jest wspieranie aktywności kulturalnej Polonii i Polaków za granicą, poprzez tworzenie warunków do doskonalenia warsztatowego zespołów artystycznych, pomoc w zaopatrywaniu ich w materiały repertuarowe, rekwizyty itp., a także organizacja imprez promujących ich dorobek. Oddział pełni w tym zakresie – od 1996 r. – funkcję stałego biura organizacyjnego największych imprez polonijnych, jakimi są światowe festiwale polonijnych zespołów folklorystycznych w Rzeszowie oraz Iwoniczu Zdroju. Naturalną konsekwencją tych działań był rozwój różnych form szkolenia polonijnych animatorów kultury, Są to doraźne, kursy i warsztaty, systematycznie co roku organizowane letnie szkoły kultury i języka polskiego oraz Studium Tańców Polskich dla zespołów folklorystycznych, w którym uczestniczyły już zespoły od Ukrainy po Brazylię. Szczególną troską otaczane jest, działające już ponad 10 lat – czteroletnie, Polonijne Studium Choreograficzne, na którym uczyło się dotąd około 600 osób z 29 krajów. Innym, ważnym dla Oddziału działaniem w zakresie kultury jest organizowany w Rzeszowie od 1995r., co dwa lata, Światowy Przegląd Teatrów Polonijnych, w którym udział brały już amatorskie i profesjonalne grupy teatralne z Belgii, Czech, Litwy, Niemiec, Rosji, Ukrainy, USA i Węgier. Duże znaczenie mają też Spotkania Literacko – Artystyczne, organizowane dla twórców indywidualnych w Krośnie.

Drugi, ważny kierunek działalności Rzeszowskiego Oddziału to praca na rzecz dzieci i młodzieży polonijnej – od organizacji współpracy szkół z województwa podkarpackiego i Ukrainy, poprzez kursy, konferencje i spotkania konsultacyjne oraz zjazdy przedszkolanek i nauczycieli, po stypendia i opiekę nad studiującą – na rzeszowskich uczelniach – młodzieżą polskiego pochodzenia.

Ważne są też różne formy pomocy charytatywnej dla polskich środowisk na wschodzie, organizowane w ścisłej współpracy z CARITAS Diecezji Rzeszowskiej, organizacjami kresowymi, lokalnymi samorządami oraz mediami. Działalność tę uzupełnia organizacja różnorodnych form wypoczynku dla grup polonijnych.

Działalność na rzecz Polonii sięga w Rzeszowie 1967 r., kiedy to przyjechał na tourne po ówczesnej Rzeszowszczyżnie polonijny Zespół Pieśni i Tańca „KRAKUS” z Geng – Zwartberg z Belgii, działający pod kierownictwem Bronisława i Wandy Stalów. Z rozmów z nimi Czesława Świątoniowskiego – dyrektora Wojewódzkiego Domu Kultury w Rzeszowie, zrodził się pomysł systematycznych spotkań polonijnych zespołów artystycznych w tym mieście. Pierwszy Festiwal odbył się już w 1969 r., z udziałem 12 zespołów z Europy i jednego z USA. Dotąd zorganizowano już 14 jego edycji, w których co najmniej raz, uczestniczyło 190 zespołów z 23 krajów i 4 kontynentów. Wiele zespołów było tu wielokrotnie, a „KRAKOWIAK” z Bostonu /USA/ i „PIASTOWIE” ze Sztokholmu /Szwecja/ odwiedziły już Rzeszów 12 razy. W sumie w czasie wszystkich festiwalowych edycji odnotowano w Rzeszowie ponad 16 000 odwiedzin członków zespołów i polonijnych gości. Przez wiele lat, festiwalami tymi, żyło też ponad 20 miast Polski w których organizowane były, nawet 2 tygodniowe, warsztaty przedfestiwalowe dla zespołów.

Wielkie, ciągle rosnące, zainteresowanie tą imprezą sprawiło, że w 1992r. wyłączono z niej dzieci, organizując dla nich odrębny festiwal w Iwoniczu Zdroju. W dotychczasowych siedmiu jego edycjach uczestniczyło już 87 zespołów, liczących w sumie ponad 2600 osób.

Efekty działań Rzeszowskiego Oddziału Stowarzyszenia, na rzecz polonijnego ruchu artystycznego, podsumowane zostały w czasie międzynarodowej konferencji, zorganizowanej z okazji 40 – lecia rzeszowskich festiwali. Przebiegała ona pod hasłem „Folklor czynnikiem integracji środowisk polonijnych i ich związków z Macierzą.” Efektem obrad są materiały pokonferencyjne, zawarte w wydawnictwie „Polonijny folklor” Zawarte w nim referaty i komunikaty, z jednej strony ukazują ogrom wysiłku i działań, prowadzonych przez członków Stowarzyszenia, z drugiej zaś, wpływ tych działań na życie i aktywność wielu polonijnych środowisk, a także indywidualne losy rodaków. Przykładem niech tu będą, wybrane z wielu innych, wypowiedzi. Kierownicy Zespołu Pieśni i Tańca „WESOŁY LUD” z Chicago w USA – Micheline i Ryszard Jamińscy piszą:

„…Rzeszowski Festiwal rozbudził potrzebę organizacji festiwali folklorystycznych na terytorium Ameryki Północnej. To właśnie w Rzeszowie, w 1974 r. zrodziła się idea organizowania polskich festiwali w Stanach Zjednoczonych Ameryki…., a w lipcu 1983r., w trakcie kolejnego spotkania w Rzeszowie, powstało Stowarzyszenie Polskich Tańców Ludowych Ameryki Północnej /PFDAA/.”

Podobną inspirację miały, jak wiemy, także festiwale polonijne w Anglii, Francji, Kanadzie, na Litwie, w Rosji, Szwecji i Ukrainie.

O wpływie rzeszowskich festiwali na indywidualne losy, tak wypowiada się Andrea Haber – kierownik Zespołu „KRAKOWIAK” z Bostonu /USA/:

„… Ile małżeństw zawiązało się w naszych zespołach między ludźmi, którzy pewnie nigdy by się nie spotkali. Ja sama jestem tego przykładem. Przyjechałam do Rzeszowa w 1969 r., nie mówiąc ani słowa po polsku. Zachwyciłam się folklorem, ludźmi i krajobrazem. Ten zachwyt kierował całym moim życiem. Spędziłam rok w Krakowie, ucząc się języka, skończyłam kurs dla instruktorów i spotkałam męża, z którym wyjechałam do Australii, gdzie założyliśmy Zespół „POLONIA” w Perth. Po powrocie do Stanów, prowadzę Zespół „KRAKOWIAK” z Bostonu, z którym znów przyjechałam do Rzeszowa.”

W podobnym duchu opowiada Maria Olsson – Prezes Zrzeszenia Organizacji Polonijnych w Szwecji:

„Obecnie w Zespole „PIASTOWIE” tańczy Kasia, której rodzice poznali się na Festiwalu w 1983 r. On był tancerzem Zespołu „PIASTOWIE” ona tancerką „OLZY” z Czech. Na poprzednim Festiwalu Kasia tańczyła ze swoim ojcem. Tym razem przyjechała na Festiwal sama. Jej rodzice przyjadą ze Szwecji na koncert finałowy.”

Waga prowadzonej przez Rzeszowski Oddział Stowarzyszenia „Wspólnota Polska” działalności na rzecz Polonii i Polaków za granicą oraz jej znaczenie dla miasta i regionu, docenione zostały w 2009 r. przez władze Rzeszowa, o czym świadczy uwzględnienie problematyki polonijnej w Strategii Marki Miasta i jej promocji.

Wg bowiem, Tadeusza Ferenca – Prezydenta Miasta Rzeszowa, dzięki tej działalności:

„ Dom Polonii” to „okno” Rzeszowa i Podkarpacia na świat, w szczególności na skupiska Polaków zagranicą. Przez to „okno” dokonuje się promocja Polski i polskości, ale także promocja walorów Podkarpacia i jego stolicy.”